NARUČILAC:

Gradska uprava grada Beograda, Sekretarijat za zdravstvo (zdravstvo@beograd.gov.rs)

OBRAĐIVAČ / DOBAVLJAČ:

Univerzitet u Beogradu, Biološki fakultet (https://www.bio.bg.ac.rs)

TRAJANJE PROJEKTA:

Novembar 2019. - Mart 2020.

RADNI TIM ZA IZRADU AKCIONOG PLANA:

Vođa ekspertskog tima:

Prof. dr Slobodan Jovanović, Biološki fakultet u Beogradu

Članovi ekspertskog tima:

prof. dr Sava Vrbničanin, Poljoprivredni fakultet u Beogradu

prof. dr Dmitar Lakušić, Biološki fakultet u Beogradu

dr Ksenija Jakovljević, Biološki fakultet u Beogradu (naučni saradnik)

prof. dr Goran Anačkov, PMF u Novom Sadu, Departman za Biologiju

prof. dr Ružica Igić, PMF u Novom Sadu, Departman za Biologiju

prof. dr Bojan Konstantinović, Poljoprivredni fakultet u Novom Sadu

dr Dragana Ranđelović, Institut za tehnologiju nuklearnih i drugih mineralnih sirovina u Beogradu (naučni saradnik)

mr Anica Teofilović, Urbanistički Zavod Beograda JUP

Tomica Mišljenović, Biološki fakultet u Beogradu

Goran Tmušić, PMF u Novom Sadu, Departman za Biologiju

Slobodan Bojčić, PMF u Novom Sadu, Departman za Biologiju

Polazne osnove za izradu „Akcionog plana za suzbijanje korovske biljke amrozije na teritoriji Beograda za period od 2020. do 2029. godine” predstavljaju:

Invazivna korovska biljka ambrozija prisutna je na poljoprivrednim površinama, ali u velikoj meri i u urbanoj zoni Grada Beograda. Prema dostupnim podacima, najveći broj lokaliteta na kojima je ova vrsta zabeležena nalazi se na teritorijama gradskih opština Zemun, Novi Beograd, Čukarica i Palilula. Primenjene mere za suzbijanje ambrozije na teritoriji Grada Beograda nisu dale odgovarajuće rezultate i u prethodnom periodu je uočeno izraženo nezadovoljstvo stanovnika Beograda usled visokih koncentracija alergenog polena ambrozije koji izaziva zdravstvene tegobe.

Produkcija polena kod ambrozije je izuzetno velika, a količina polenskih zrna u vazduhu varira od godine do godine zavisno i od klimatskih prilika, a pre svega od količine padavina i vetra. Jedna od bitnih karakteristika polenskih reakcija je sezonalnost, budući da su reakcije usko povezane sa periodom oslobađanja polenovih zrna kao uzročnika alergije. Otuda se najjače alergije na polen ambrozije javljaju tokom avgusta i septembra. Iako alergije uglavnom nisu opasne po život, u značajnoj meri smanjuju radnu sposobnost stanovništva.

Pored uticaja na zdravlje, ambrozija deluje štetno i na poljoprivredu i turizam, što sve zajedno značajno umanjuje ekonomski bilans i razvoj grada, kao I države u celini. Usled velike ekološke plastičnosti, dugog perioda klijavosti semena u zemljištu, kao i efikasnih mehanizama širenja, suzbijanje ambrozije je neophodno zasnovati na dobrom poznavanju biologije i ekologije ove vrste, uz primenu multidisciplinarnog pristupa.

Prepoznata je potreba za razvojem novog, efikasnog Integralnog sistema monitoringa i suzbijanja ambrozije na teritoriji Beograda zasnovanog na iskustvima dobre prakse i detaljnim analizama postojećeg stanja. Integralni sistem se zasniva na drugačijem pristupu u pogledu jasnog definisanja i razdvajanja nadležnosti, odgovornosti i finansiranja aktivnosti na poslovima kartiranja, monitoringa i suzbijanja ambrozije, kao i nadzora i izveštavanja o postignutim rezultatima suzbijanja ambrozije na neuređenim javnim površinama teritorije Beograda.

Zakonski osnov za izradu Akcionog plana kojim su definisane mere i aktivnosti u okviru ovog sistema predstavljaju Zakon o zdravstvenoj zaštiti („Službeni glasnik RS“, br. 25/19), Zakon o javnom zdravlju („Službeni glasnik RS“, broj 15/16) i Uredba o merama za suzbijanje i uništavanje korovske biljke ambrozija - Ambrosia artemisiifolia L. (spp.) („Službeni glasnik RS“, broj 69/06). Suzbijanje ambrozije definisano je i kao jedna od prioritetnih aktivnosti u okviru Lokalnih ekoloških akcionih planova većeg broja gradskih opština.

Definisanje metodologije i primene novog „Integralnog sistema suzbijanja i monitoringa ambrozije u Beogradu“, čije je usvajanje i uspostavljanje predviđeno tokom 2020. godine, a primena, stabilizacija i dalji razvoj do kraja 2029. godine.

Kartiranje (mapiranje) prisustva ambrozije na ukupnoj teritoriji Beograda i identifikacija „žarišta širenja”

Postepeno povećanje površina obuhvaćenih monitoringom i suzbijanjem ambrozije do postizanja potpunog teritorijalnog obuhvata svih mapiranih površina do kraja 2029. godine

Povećanje učešća mehaničkog suzbijanja ambrozije, odnosno smanjenje upotrebe hemijskih sredstava u borbi protiv ove invazivne vrste

Formiranje Gradskog centra za koordinaciju aktivnosti i nadzor u suzbijanju ambrozije na teritoriji Beograda

Edukacija javnosti, kao i njihovo uključivanje u borbu protiv ambrozije, kroz web-site, aplikaciju za mobilne telefone i sl.

Definisanje indikatora za procenu efikasnosti primenjenih mera, odnosno ostvarenje kratkoročnih, srednjeročnih i dugoročnih ciljeva

Zadaci projektog tima za izradu akcionog plana:

Definisanje načela akcionog plana; koncepta i ciljeva akcionog plana

Predstavljanje predmeta akcionog plana (biologija i ekologija ambrozije; poreklo i rasprostranjenost ambrozije; alergena svojstva ambrozije i posledice na zdravlje ljudi; identifikacija ambrozije i mogućnost greške);

Predlog i opis preventivnih mera kontrole i suzbijanja ambrozije (rana detekcija i uništavanje žarišta, kao i pojedinačnih biljaka; rano otkrivanje i mapiranje novih nalaza; sprečavanje raznošenja (širenja) semena/plodova; pravilno održavanje zemljišta; učešće građana u monitoringu i uklanjanju ambrozije; monitoring obavljenog suzbijanja);

Predlog i opis direktnih mera za suzbijanje ambrozije i procena njihove efikasnosti (mehaničke, hemijske i biološke mere sa njihovim prednostima, nedostacima i ograničenjima);

Definisanje distribucije ambrozije na teritoriji Beograda (primenom dosadašnjih iskustava, rezultata mapiranja, suzbijanja ambrozije i ocene stanja u dosadašnjoj kontroli ambrozije u Beogradu, kao i procena budućeg prisustva i širenja ambrozije na području 17 opština Grada Beograda; utvrđivanje prioritetnih staništa i zona suzbijanja ambrozije);

Definisanje nadležnih institucija i organizacija odgovornih za sprovođenje aktivnosti u realizaciji Integralnog sistema suzbijanja i monitoringa ambrozije u Beogradu (Gradski centar za koordinaciju aktivnosti i nadzor u suzbijanju ambrozije; izvođači radova na poslovima kartiranja i monitoringa ambrozije; izvođači radova na poslovima suzbijanja ambrozije; služba nadzora);

Definisanje dinamike osnovnih aktivnosti u okviru Integralnog sistema – na godišnjem nivou do 2029. godine;

Predlog razvoja budžeta za period od 2021. do 2029. godine.